Koray Bey, dünyanın yüz yılda bir filan gördüğü küresel salgın nedeniyle IAA 2020 düzenlenememişti. Bu felaketin etkisi nihayet azalınca, IAA 2022’de yine beraberiz. Siz, konumunuz gereği dünyanın dört bir yanını geziyorsunuz. Sizce, fuarlara ilgi küresel boyutta sürüyor mu, sürecek mi?
Senin de belirttiğin gibi uzun bir aradan sonra, aşağı yukarı dört yıl aradan sonra sektörün bir araya geldiği galiba ilk buluşma oluyor. Dolayısıyla, IAA Transportation 2022 bu açıdan önemli. Fuara, ilk gününde sabahın erken saatlerinde giriş yaptık. Dolayısıyla diğer standları görme şansım henüz olmadı. Ama bizim standdaki enerji, tasarım olsun, dekorasyon olsun, basın toplantısı esnasındaki ilgi olsun, bence çok yerinde. Basın toplantısında basının ötesinde dışarıdan da çok misafirimiz vardı. Fuarlar iyi kötü yine de bir buluşma yeri olacak. İsmi değişti; şimdi mobilite oldu. Bu yeni ismi ve yapısıyla da IAA’nın özellikle ticari araçlar için önemli bir fuar olmayı sürdüreceğini düşünüyorum. Hepimizin gözü diğer fuarlarda da olduğu gibi bu fuarda da yenilikleri arıyor. Burası hep yeniliklerin duyurulduğu bir platform oldu. Biz de IAA 2022’de birkaç ilgi çekici yeniliği müşterilerimizle, basınla, kamuoyuyla paylaşıyoruz.
Yenilik deyince, yenilik sorusuyla devam edelim. Çoğu marka uzun yıllardır fuarlarda birçok elektrikli taşıt sergiledi; ama bu yeniliklerin tüketicilere ulaşan somut ürünlere dönüşmesi oldukça düşük bir oranda gerçekleşti. Hatta bazı markalarda somut ürünlere bir türlü evrilemeyen yeniliklerin kaçıncı kuşağa ulaştığını bile hatırlayamaz hale geldik. IVECO, yenilikçi ürünler konusunda bu markalardan biri olmamaya hep özen gösteregeldi benim gözlemlerime göre. Nitekim IVECO’nun IAA 2022 basın toplantısında Gerrit Marx (IVECO Group CEO’su) yeni e-Daily’yi duyururken, bunun ikinci kuşak e-Daily olduğunu vurguladı ve birinci kuşak e-Daily’yi hangi tarihte pazara sunduğunuzu da dile getirdi.
2008.
Teşekkür ederim, hatırlattığınız için. Zaten bu hatırlatmanız, IVECO yöneticilerinin çığır açıcı yeni teknolojilere yönelik farklı yaklaşımlarının ve bu konudaki ciddiyetlerinin de açık bir kanıtı kanımca. Her ne kadar açıklarını hızla kapatmaya çalışıyor olsalar da, ben Avrupa kökenli ticari taşıt markalarının, ister bataryalı ister yakıt hücreli olsun, elektrikli ticari taşıtlar konusunda biraz geri kaldığını düşünüyorum. Japonlar, Koreliler, Çinliler ve ABD’liler bu konuda daha ileriler. IVECO olarak sizin de bu önemli konuda Güney Koreli Hyundai ve ABD’li Nikola ile ortaklık yapıyor olmanız boşu boşuna olmasa gerek. Dünya ticari taşıt pazarlarını bilen, üst düzeydeki IVECO yöneticilerinden biri olarak, hem IVECO’nun elektrikli ticari taşıtlar konusundaki bakış açısı hem de bu fuardaki yeni ürünleriniz olan IVECO e-Daily, Nikola Tre BEV ve Nikola Tre FCEV bağlamında bizi aydınlatabilir misiniz, lütfen?
Öncelikle söylemeliyim ki, özellikle sürdürülebilir ekonomi ve sürdürülebilir çözümler açısından IVECO her zaman olduğu gibi hep ileride olmaya çalışıyor. Yıllar itibariyle doğal gazlı araçlar olsun, bahsettiğimiz elektrikli araçların ilk versiyonları olsun, daima sektöre bu anlamda bir şeyler katmaya çalışageldik. Ama teknoloji de bir taraftan hızla ilerliyor. Bu anlamda da grup olarak, teknolojik olarak birtakım ortaklıklar bulabileceğimiz, sinerjiler yaratabileceğimiz hiçbir fırsatı kaçırmamaya özen gösteriyoruz. Nitekim Nikola Tre BEV’e baktığımızda sözünü ettiğim bu sinerjinin 2019’dan 2022’ye, ikibuçuk-üç senede yepyeni bir elektrikli uzun yol çekicisini neredeyse yoktan var ettiğini görüyoruz. Nikola Tre’nin “yakıt hücresi elektrikli” (fuel cell electric) sürümü Nikola Tre FCEV de yakında gelecek. Basın toplantısında senin sorduğun “Neden uzun yol çekicisinde batarya elektrikli BEV’in yanı sıra yakıt hücresi elektrikli FCEV’ye de gerek duyuyorsunuz?” sorusunun üzerine Michael’in (Michael Lohscheller, Nikola Corporation Başkanı) açıkladığı gibi yola tek bir teknolojiyle devam etme, “Gelecekte yalnızca şu teknoloji veya bu teknoloji var olacak.” diye bir seçim yapma şansımız yok. Neden diye sorarsan; çünkü o kadar çok çeşitli görev var ki, ticari araçlar o kadar çeşitli işler yapıyorlar ki; zamanla her bir teknoloji, görevine göre kendi yerini bulacak. Örneğin kentiçi otobüslerinde doğal gaz günümüzde çok hakim hale gelmiş bir teknoloji. Elektrik teknolojisi de ticari araçlarda çok hakim ve hızlı giriş yapan bir teknoloji artık. Dolayısıyla tamamen yapacağınız işe bağlı olarak, o işe en uygun teknolojiyi seçmek gerekli olacak. Aynen fotoğraf makinesindeki mercekler gibi. Nasıl yapacağınız farklı işlere göre fotoğraf makinenize o iş için en uygun merceği takıyorsanız, ticari aracınızın yapacağı işe göre de ticari aracınızı o iş için en uygun teknolojiyle donatıyor olacaksınız.
Bu bağlamda IVECO Group için işbirlikleri önem kazanmış durumda. Bu işbirliklerinin yarattığı sinerjiler sayesinde hem, IVECO e-Daily ve Nikola Tre gibi, ürünlerin kendisinde olsun hem de batarya/pil teknolojisinde olsun elde edeceğimiz verimin mümkün mertebe hızlı bir şekilde artacağına ve sağlayacağımız çıktının çok daha fazla olacağına inanıyorum. Sinerji dediğimiz zaman da bir artı birin ikiye değil, yüze eşit olması gerekiyor. Gözlemlerime göre de bu büyük ölçüde yakalanmış durumda. Bugün IVECO e-Daily FCEV’yi de, yani “yakıt hücresi elektrikli” (fuel cell electric) e-Daily’yi de gördük. Henüz prototip aşamasında; ama o da bence çok ilginç bir ürün. 7 tonluk Daily orta ağırlık sınıfı kamyonlara meydan okuyan, oldukça başarılı bir ürünümüzdü zaten. Pazara sunulmaya hazır hale geldiğinde e-Daily FCEV’nin bu alanda elimizi daha da güçlendireceğini düşünüyorum, küresel boyutta.
Basın toplantısında Nikola Tre FCEV’nin Kuzey Amerika pazarına Avrupa pazarından daha önce sunulacağı duyuruldu. Bizim fotoğraf makinesi işinde de yeni teknolojilere bazı pazarların daha çabuk, daha yoğun ilgi ve talep gösterdiği söz konusu olabiliyor. Örneğin son beş-on yılda aynalı, optik bakaçlı SLR (Single Lens Reflex) fotoğraf makinelerinden aynasız, elektronik bakaçlı MIL (Mirrorless Interchangeable Lens) fotoğraf makinelerine doğru bir talep kayması gerçekleşiyor. Özellikle son birkaç yılda gittikçe hızlanan bu kaymada Asya pazarları en önde gidiyor; ardından Avrupa pazarları geliyor; Kuzey Amerika pazarıysa daha gelenekçi ve tutucu bir eğilimle gelişmiş dünya pazarlarında üçüncü sırada yer alıyor bu konuda. Dizel motorlu ticari taşıtlardan doğal gazlı olsun, bataryalı (BEV/Battery Electric Vehicle/Batarya Elektrikli Taşıt) veya yakıt hücreli (FCEV/Fuel Cell Electric Vehicle/Yakıt Hücresi Elektrikli Taşıt) olarak elektrikli olsun, yeni nesil ticari taşıtlara doğru talep kayması, yetki alanınız olduğu için özellikle iyi bildiğiniz Asya pazarlarında nasıl bir seyir izliyor? Henüz ilk evrelerinde olduğu söylenebilecek bu talep kayması konusundaki gözlemleriniz nelerdir?
Yeni nesil ticari araçlara olan talep kaymasında Asya pazarları içinde Çin pazarı alıp başını gitmiş durumda. LNG’de olsun, elektriklide olsun Çin pazarı çok hızlı hareket etti. Hidrojenle ilgili gelişmeler ise herhalde biraz daha zaman alacağa benziyor. Hidrojen, nispeten ufak pazarlarda sanki daha hızlı ilerleyecek. Bu konuda Kore’de de önemli gelişmeler var. Ancak şu anda Asya pazarları için çok netleşmiş bir şekilde “Şu yönde ilerliyor.” diyemeyiz. Bununla birlikte yeni nesil ticari araçlara doğru talep geçişleri Çin’den sonra ilk olarak Singapur, Hong Kong, Kore, Tayvan, Japonya gibi pazarlarda olacaktır büyük ölçüde. Türkiye’yi ele alacak olursak, istediğimiz yönde bir gelişme orada da henüz pek yok.
Söyleşimize başlarken aklıma gelen ilk soru aslında IVECO’nun CNHi’den ayrılarak IVECO Group olarak yeniden yapılanması üzerineydi. Zaten Gerrit de (Gerrit Marx, IVECO Group CEO’su) basın toplantısında ilk bu konuya değindi. Ancak IVECO standının çekiciliği, hatta IAA 2022 fuarındaki belki de en çekici stand olması, fuara yönelik bir soruyla giriş yapmama neden oldu söyleşimize. IVECO’nun yeniden tek başına, kendi ayakları üzerinde durmaya başlamasının ne gibi sonuçları oldu ve olacak? Bu önemli konuya biraz açıklık getirebilir misiniz?
Öncelikle IVECO Group olarak tek başımıza değiliz aslında. Küresel boyuttaki işbirliklerimiz ile çok da tek başımıza gözükmüyoruz, en azından geçmişteki yapıya kıyasla. Zaten amacımız, CNHi döneminden ayrılıp iki tane güçlü şirket yaratmaktı. Zannediyorum ki, söz konusu iki yeni yapının hayata geçirilmesinden bu yana geçen yaklaşık 250-260 günlük sürede bu hedefe aşağı yukarı ulaşıldığını söyleyebilirim. IVECO Group olarak bizim açımızdan en önemlisi kamyona, otobüse, ticari araca odaklanmış olan bir şirket yaratmaktı. Tarım ve iş makineleri ile ticari araçlar arasında yeterince sinerji olmadığını gördük ve bu iki ayrı iş alanını ayırarak iki ayrı yapı oluşturduk. Şimdi tamamen kamyon, otobüs ve güç üretimi-aktarımı üzerinde yoğunlaşarak bence çok daha hızlı ve odaklanmış olarak yola devam ettiğimizi görüyorum. Kaldı ki ilerleyen dönemlerde çok daha iyi olacağız.
Yeniden yapılanmanızın ürünlere hemen bir yansıması olmadı, değil mi?
Bu hemen olacak bir şey değil tabii; çünkü ürün geliştirmesi oldukça zaman gerektiren bir süreç. Ama ciddi bir dinamizm içindeyiz. Dediğim gibi, kendimizi eskisine göre çok daha iyi, yeni bir şirket olarak görüyoruz. Eski olan, değişmeyen, yalnızca adımız, yani IVECO. Luca’nın (Luca Sra, IVECO Group Kamyon İş Birimi Başkanı) basın toplantısında yaptığı konuşmada değindiği gibi insanın bir şeyleri değiştirebilmesi için önce kendisinden başlaması lazım. IVECO Group da halihazırda aynen bunu yapıyor. Bir taraftan bakışımızı işin dışarıdaki kısmına yöneltiyoruz, diğer taraftan da içeride kendimizi daha da iyileştirmek için gerçekten ciddi çaba sarf ediyoruz. Planladıklarımızın tamamını gerçekleştirirsek, önümüzdeki dönem IVECO Group için çok bambaşka olacak. Eski IVECO ile kıyas kabul edilmeyecek kadar iyi olacak. “Bir dönem FIAT grubunun parçasıydık; sonra CNH Industry ile birleştik; şimdi ayrıldık; IVECO eski IVECO, FPT de eski FPT.” gibi bir yaklaşım söz konusu değil. Aksine, tamamen yenilenmiş bir şirket yapısı ve tamamen yenilenmiş bir anlayış çerçevesinde çok daha hızlı hareket eden, çok daha dinamik; bununla birlikte geçmişine, tecrübelerine ve değerlerine sahip çıkan; değişim gerçekleştirmeyi, ufkunu görünenin ötesine taşımayı, en doğru işi yapmayı ve bu uğurda birlikte çalışmayı kendisine görev edinmiş yepyeni bir IVECO Group var burada.
IVECO Group’a dahil tüm ticari taşıt markalarını dikkate almadan yalnızca IVECO markası için bile düşünsek, çok geniş bir ürün yelpazesinin varlığı söz konusu. Hatta öyle ki, IVECO’nun dünya ticari taşıt sanayisinde “tam ürün yelpazesi”ne sahip birkaç markadan biri olduğu sık sık dile getirilir. Bununla birlikte, dünya pazarlarındaki gelişmelere, ortaya çıkan yeni gereksinimlere koşut olarak IVECO ürün yelpazesinin daha da genişlemesi söz konusu olabilir mi? Daily’den küçük elektrikli kentiçi dağıtım/teslimat taşıtlarına doğru mesela?
Genel olarak bakacak olursak 3.5 tonla sınırlandırdığımız ve 3.5 tonun üzerinde sınıflandırdığımız bir ticari araç pazarı var. Aslında ticari araç pazarı en küçük motosikletten de başlayabiliyor. Onlar da çoğunlukla ticari amaçla kullanılıyor; motosikletli kuryelerle pizza dağıtılması gibi mesela. Bu “last mile delivery” (nihai nokta teslimatı) dediğimiz işi yapan küçük araçlar da, içinde olunması gereken bir alan. Bazı noktalarda Daily çözebiliyor işi; ama daha farklı müşteri beklentileri de oluyor. Dolayısıyla bu bağlamda zaman zaman yelpazemize yönelik bakış çalışmaları yapıyoruz. Mümkün mertebe geniş açıdan bakmaya çalışıyoruz bu konuya. Bununla birlikte şu an için bu konuda sizinle paylaşabileceğim somut bir şey yok. Vakti zamanında Coca Cola’nın bir hikayesi vardı bununla ilgili. “Pazar payımız yüzde kaç?” diye soruyor CEO kurmaylarına. Onlar da “Yüzde 60-70.” diye cevap veriyorlar. “Ben size onu sormuyorum ki. Siz bana gazlı içecek pazarındaki payımızı söylüyorsunuz. Ben size toplam içecek pazarındaki payımızı soruyorum.” diyor CEO. Bu ikinci soruya verilen yanıt ise “Yüzde üç-beş.” oluyor.
Bayi ağımızın olduğu yerlerde yeni ürünler yaratabilip bayilere ek iş imkanı sağlamak veya müşterilere daha fazla seçenek sunmak olabilecek bir şey. Zaman zaman yeni ürünler size yeni müşteriler de getirebiliyor. Nitekim bayinizin olmadığı yerlerde de yenilikçi bir ürünle pazara girip yeni iş ortaklıkları yakalayabilirsiniz. Bütün bunların hepsini kendi dengesinde düşünmek lazım. Avrupa’ya baktığımız zaman IVECO bilinen bir marka. Herhangi bir ürünü IVECO ile markalandırdığınızda, tabii ki IVECO’nun değerlerini de üzerinde taşıyacak şekilde, çok geniş ve çok güçlü bayi ağının da katkısıyla belli fırsatlar olabilir diye düşünüyorum bu ürün için otomatikman. Türkiye’ye geldiğimiz zaman da hikaye çok farklı değil. Çok ciddi profesyonellerden oluşan iyi bir bayi ve servis ağımız, kendi organizasyonumuz var. Dolayısıyla bu ağa ve organizasyona doğru bir ürünü yerleştirirsem pazardan belli bir pay alırım. Başka pazarlara baktığımız zaman ise farklı öncelikler söz konusu. Oralarda da “Doğru bir ürünle daha hızlı büyüyebilir miyim?” sorusunun cevabına bakmak gerekiyor.
Yeni yapılanmanın, IVECO Group’a ciro ve karlılık oranı artışı boyutunda da katkısı olabilir mi orta ve uzun vadede?
İyi şirketler, sonuçta iyi toplumsal ve finansal sonuçlar da getiriyorlar. İyileştiğimiz ölçüde bu gelecektir diye düşünüyorum. Ama potansiyelimiz şu an sağladığımızdan daha yüksek bence. Sadece finansal anlamda değil; iş, enerji, her anlamda.
Eskiden Türkiye ticari taşıt pazarı teknolojik açıdan ikinci derecede bir pazar olarak görülür, yüksek teknolojili yepyeni ürünler Türkiye’de ya epeyce gecikmeli sunulur ya da hiç sunulmazdı. Güncel ürünlerin bir ya da iki eskisi satılmaya çalışılırdı. Özellikle kamyon ve çekici pazarında yakın zamana kadar ve hatta halihazırda bu durumun en azından kısmen sürdüğü söylenebilir. Oysa IVECO’nun Avrupa’daki güncel ürün yelpazesindeki modelleri Türkiye pazarına mümkün olduğunca eşzamanlı olarak sunmak, IVECO Türkiye’nin uzunca bir süredir benimsediği ve Türkiye’deki yeni ürün tanıtımlarında da özellikle vurguladığı bir ürün politikası. Bu bağlamda, IVECO’nun IAA 2022 fuarında sergilediği yeni teknolojili ürünler olan IVECO e-Daily ve Nikola Tre’nin Türkiye pazarında öncü rol oynamaları sizin için anahtar öneme sahip bir konu mudur?
Çok güzel bir soru. e-Daily ile başlayalım. Avrupa’daki lansmanına biraz önce şahit olduk. Avrupa’daki belli ülkelerde öncelik sırasına göre yavaş yavaş lansmanı yapılacak e-Daily’nin; aynen 2019’da S-Way’de yaptığımız gibi. O dönem önce İtalya’dan başlamıştık. Daha sonra Almanya, İspanya, Fransa diye sırayla gittiydi. Türkiye’de de 2020’nin şubat ayında tanıtımını yapıp pazara sunmuştuk S-Way’i. S-Way’in dünya prömiyeri ile Türkiye sunumu arasında sadece beş ay gibi kısa sayılabilecek bir süre vardı. e-Daily’de de Türkiye için öncelikle birkaç modelin üretimine başlanacak birkaç ay içinde. Zannediyorum 2023’ün ilk çeyreğinde Türkiye’de test edebileceğimiz araçları almış olacağız. Biz, yeni ürünlerimizi Türkiye pazarına sunmadan önce test etmek istiyoruz biraz.
Müşterilerle yapıyorsunuz bu testleri, değil mi?
Evet, onlardan geri bildirim alabilmek için müşterilerle yapıyoruz bu testleri. İtalya’da yaptığımız bu tür testlerin benzerlerini Türkiye’de de yapıyor olacağız, aşağı yukarı bir aylık bir süre kapsamında. Bir ortam oluşturup hem aracı anlatacağız hem de müşterileri dinleyeceğiz. Akabinde de testleri gerçekleştireceğiz. Mümkün mertebe iyi hazırlanmak istiyoruz. Daha sonrasında da 2023 sonu, 2024 başı gibi zannediyorum ki e-Daily’yi pazara sunacak şekilde hazır hale geliriz. Tabii biz hazır hale geliriz; pazar ne zaman, ne kadar hazır olur, onu tam olarak bilmiyorum açıkçası. Kimsenin tek başına büyük bir etken olamayacağı bir pazar elektrikli ticari araç pazarı. Yine de IVECO Group olarak biz bu yeni pazarda ne yaptığımızı ve yapacağımızı iyi bilir bir şekilde hazır hale geliriz diye düşünüyorum Türkiye’de de.
Ben iyi tasarlanmış ve yaşama geçirilmiş yenilikçi ticari taşıtların ve/veya yenilikçi ticari taşıt özelliklerinin ve donanımlarının hem dünyada hem de Türkiye pazarında er ya da geç hatırı sayılır başarıya ulaştıklarını, hatta bazen de pazarda mutlak egemenlik sağladıklarını gözlemleyegeldim. Otomatik vitesli uzun yol çekicileri ve kamyonları bunun en açık, en somut örneklerinden biri örneğin. On-onbeş yıl önce uzun yol çekicileri ve kamyonlarında otomatik vites oranı çok düşükken bugün artık manuel şanzımanlı uzun yol çekicisi ve kamyonu neredeyse hiç kalmadı. Ancak van, minibüs gibi hafif ticari taşıtlarda çekici ve kamyondaki gibi manuel şanzımandan otomatiğe geçiş pek yaşanmadı, en azından Türkiye pazarında. IVECO olarak yine siz bu duruma bir istisna oluşturmuştunuz tam otomatik şanzımanlı IVECO Daily Hi-Matic’i Türkiye pazarına sunarak. Ben ürünün çok iyi olduğunu biliyordum; buna rağmen Hi-Matic’in başlangıçta yoğun talep görmeyeceğini, talebin yavaş yavaş artacağını, bununla beraber rakip markaların otomatik vitesli ürünlerine kıyasla çok daha yüksek oranda bir talep artışıyla karşılaşacağını öngörüyordum. Henüz bu eylül ayının başında, yeni İzmir bayinizin açılışında bölge müdürünüz Süha Bey özellikle Ege Bölgesi’nden Daily Hi-Matic’e yoğun talep geldiğini söyledi. Bu da sözünü ettiğim öngörümü kanıtlayan bir gelişme, iyi bir haber oldu benim için.
Evet, kesinlikle talep arttı Hi-Matic’e Türkiye’de. Hafif ticari araç pazarını hepimiz iyi kötü biliyoruz, özellikle de rakip panel vanlara bakınca. Bizim kendimizi farklılaştırabileceğimiz en önemli alan bence Hi-Matic’ti panel vanda. Bundan birkaç sene önce bu konuda IVECO olarak Türkiye’de neler yapabileceğimizi enine boyuna tartışmıştık. “Daily panel vanda manueli kaldırıp, tüm Daily panel vanları Türkiye pazarına sırf Hi-Matic olarak, yani yalnızca otomatik vitesli olarak sunsak ve Daily’de sadece otomatik vitesli panel van pazarına hitap etsek, Türkiye panel van pazarındaki payımız şu andakinden daha fazla olabilir.” gibi bir düşüncem bile vardı. O yönde de mümkün mertebe ilerliyoruz şimdi. Daily’de Hi-Matic tercih oranı yüzde 25’in üzerinde şu sıralarda.
Bu fuarda tanıttığınız yepyeni ürünler olan IVECO e-Daily ve Nikola Tre ile Türkiye’de elektrikli van ve elektrikli çekici-kamyon pazarlarında, IVECO Daily Hi-Matic örneğine benzer şekilde, pazar yapıcı bir konuma gelmeniz söz konusu olabilir mi sizin için?
Benim şahsi görüşüm, özellikle e-Daily’nin panel van olarak pazarda önemli bir alternatif olacağı yönünde. Birtakım rakiplerimiz de var bu pazarda; ama zannediyorum e-Daily güçlü, iyi bir alternatif olacak Türkiye panel van pazarında. Yani mesaj aslında çok net. Daily aynı Daily; üstüne üstlük elektrikli.
Biz de filmli fotoğraf makinelerinden dijital fotoğraf makinelerine geçişte böyle bir mesaj almaktan çok mutlu olurduk. “Dijital makinemiz filmli makinemiz gibi sağlıklı, sorunsuz çalışsın, dayanıklı olsun; ama filme ve banyoya ihtiyaç kalmasın, görüntü dijital olarak hemen elimizde olsun.” istiyorduk. Benzer şekilde bu mesajınız, tam da müşterilerin duymak istediği mesajdır belki de.
Evet, bu benzetmene uygun şekilde sanıyorum ki e-Daily iyi bir alternatif olacak; ama iyi hazırlanmak lazım. Ayrıca hükümetten birtakım destekler ve teşvikler gelirse, bu da tabii ki geçişe önemli bir katkı sağlar. Zaten teşvik, destek neden verilir? Yapılması istenen, görülmek istenen bir yenilik, bir davranış için verilir. Bu bağlamda hükümetçe biraz destek, biraz teşvik oluşturularsa elektrikli ticari araçlara geçiş çok daha hızlı, çok daha rahat olacaktır diye düşünüyorum.
Geçenlerde İstinye’den Çubuklu’ya arabalı gemi ile geçiyordum. Elektrikli otomobillerin geçiş ücretinin yüzde 50 indirimli olduğunu gördüm. Çok hoşuma gitti. Ticari taşıtların geçiş ücretleri otomobillerinkilerden daha yüksek; üstelik araç büyüyüp ağırlaştıkça bu ücret daha da artıyor. Böyle hatırı sayılır indirimlerin, otomobillere kıyasla çok daha fazla yol ve geçiş yapan ticari taşıt kullanıcıları için çok daha teşvik edici olacağı kanısındayım.
Ben de İtalya’da gişelerde gördüm. Sıfır yayımlı taşıtların geçiş ücretleri yüzde 50 indirimli.
Ağır vasıtaya gelirsek. Zaten IVECO otobüsleri, dizel olsun, doğal gazlı olsun, elektrikli olsun Türkiye’de sunmaya başladınız 2022 yılı içerisinde. Peki, elektrikli çekici ve kamyon Nikola Tre’yi de Türkiye’de pazara sunmayı öngörüyor musunuz?
Kesinlikle. Çok büyük avantajımız var elektrikli çekici ve kamyonda. Bu fuarda Nikola Tre’nin Avrupa versiyonunu gördük zaten BEV (Battery Electric Vehicle) olarak, yani batarya elektrikli olarak. Sağdan direksiyonlu pazarlar olan Britanya, Avustralya gibi pazarların Nikola Tre BEV için üç ay kadar beklemeleri gerekebilir. Ama biz saatinde alıp Türkiye’ye getirebiliriz Nikola Tre BEV’leri. İtalya’da satılacak arabayla aynısı olacak bizimki de.
Diğer taraftan, eğer işin ucunda markayı başarılı hale getiremeyecek bir durum söz konusuysa, bazen sunumu hiç yapmama veya erteleme kararı da doğru bir karar olabiliyor. Hatırlarsan, bundan on yıl gibi uzunca bir süre önce, doğal gazlı çekici ve kamyonda çok test yapmıştık biz Türkiye’de CNG’li olarak. Tansu Bey, Tarkan Bey, Ramazan Bey hep birlikte çok emek ve çaba harcamışlardı bu konuda. O dönemde doğal gaz dolum olanağı kısıtlıydı. Bolu’da bir istasyon vardı bizim çöp araçları için kurulmuş olan; yanı sıra bir de Sapanca’da. Ama dolum ağızları farklıydı bu iki istasyonun. Bir de seyyar bir dolum kamyonu mevcuttu. Onun dolum ağzı da uymadıydı. Gerçi o zamanlar asıl amacımız, geri bildirim toplamak ve merkeze iletmekti zaten. Vardığımız sonuç da uzun yol için CNG yerine, LNG oldu. Dolayısıyla, “LNG’li olursa bu iş olur.” diye geri bildirim verdik biz de içeri. O zaman IVECO’da LNG teknolojili çekici ve kamyon henüz yoktu. Ama IVECO doğal gazlı uzun yol çekicisi ve kamyonunda teknoloji geliştirme tercihini çok doğru bir şekilde LNG ağırlıklı olarak yaptı zaman içerisinde, bizim öncü bir girişimle verdiğimiz geri bildirimin de katkısıyla.
Bu deneyimlerimizi hiç unutmadık ve gerekli dersleri hep çıkarageldik. Başarı, bizim kendimizi ne derecede iyi hazırlayabildiğimizle alakalı. Pazarı iyi çalıştıktan ve doğru bir iş modeli geliştirdikten sonra, beklememize hiç gerek yok. İlk olup bu alanda yatırım yapmak isteyen, hatta yapan şirketler var Türkiye’de. Sağlıklı çalışan, başarılı bir iş modeli çerçevesinde bu şirketleri yönlendirebilirsek, Nikola Tre’yi Türkiye pazarına kesinlikle sunarız.
Koray Bey, bu güzel söyleşi ve sorularımıza verdiğiniz açık, samimi yanıtlar için çok teşekkür ederiz.
Ben de size teşekkür ederim. Ayağınıza sağlık. Sizleri burada görmek her zaman büyük zevk.