İçişleri Bakanlığı, bazı otoyollarda otomobiller için hız limitlerinin 1 Temmuz 2022 tarihinden itibaren artırılacağı kararını kamuoyu ile paylaştı. Buna göre halen geçerli olan üst sınır 120 km/s’den 140 km/s’ye çıkarılıyor. Açıklamada bununla da yetinilmeyip, ölçüm toleransı %10 eklenmesiyle ceza sınırının 154 km/s olacağı ifade ediliyor.
Karayollarında azami hız sınırı uygulamasının mevcudiyeti can ve mal güvenliği açısından bir gereklilik olup düzenli ve güvenli trafik akışının sağlanması bakımından önemlidir. Böylelikle hız sınırı olan yerlerde motorlu araç kullanan sürücüler bir idari yaptırım olarak idari para cezasıyla karşılaşma ihtimalini gözeterek trafik kurallarına uymaya yöneltilmektedir.
Hız sınırları uzmanlarca teknik hesaplamalar yapıldıktan sonra belirlenmektedir.
2014 yılında verilen bir Yargıtay Kararında “…kişilerin can ve mal güvenliğini sağlamak amacıyla yapılması gereken trafik denetimlerini, yol kullanıcılarına ceza vermek amacıyla … kural ihlali yapmasını beklemek, trafik kurallarının konuluş amacına uygun olmadığı gibi araç sürücülerine tuzak kurulması anlamına gelecektir ki bu durum, çağdaş hukuk devleti ilkeleriyle bağdaşmaz ve kabul edilemez.…” görüşü dikkati çekmektedir.
İdarenin görevi, bireylerin kuralları ihlal etmesini bekleyip cezalandırma yoluna gitmesi değil, bireylerde kurallara uygun davranma düzeyini ve alışkanlığını geliştirmek olmalıdır. Hız sınırları belirlenirken idare keyfi davranma serbestliğine sahip değildir.
Hız sınırlarının belirlenmesinde bilim, fen ve teknik konuların dikkate alınması gerekmektedir. TMMOB Makina Mühendisleri Odası (MMO) tarafından yapılan açıklama bu açıdan önemlidir. Açıklamaya göre hız sınırının 120 km/s’den 140km/s’ya yükseltilmesi aracın kinetik enerjisini ve çarpışmadaki hasarı %36 artıracaktır.
Türkiye Trafik Kazalarını Önleme Derneği (TTKÖD), Trafikte Ortak Akıl Derneği (TRAP) Fahri Trafik Müfettişleri Derneği (FTM), Bisiklet Ulaşımını Geliştirme Platformu (BUGEP), Trafikte Haklarım Derneği (THD) gibi trafikte gönüllü sivil toplum kuruluşları olarak hız sınırının artırılması kararına doğrudan karşı çıkmak yerine, bu kararın yol güvenliğini sağlayacak şekilde uygulanabilesi için öncelikle mevcut noksanların ortaya konulması gerekliliğine inanılmaktadır.
Bugün itibariyle otoyollarda hız denetimi caydırıcı değildir. Hızın 120km/s’den 140 km/s’ye çıkarılması ve %10 ölçüm toleransı ile 154 km/s’nin yasallaşması, mevcut denetim noksanlığıyla 180-200 km/s ile gidilmesinin önünü açacaktır.
Mevcut kullanımda otoyol ücretleri, pahalılık nedeniyle cazip değildir. Hız sınırlarının artırılması, otoyol kullanımını teşvik amacı taşımaktadır. Buna bağlı olarak kural tanımayanlar, otomobil kullanıcıları, öndeki aracı geçme dışında en sol şeridi işgal eden ağır taşıtlar, hız sınırlandırıcı düzenekleri iptal edilmiş ticari araç sürücüleri hız sınırının artırılmasını savunabilmektedir.
Hız ve takip mesafelerinin anlık denetlenmediği bir ortamda, hız artışı kararı kazaları artıracaktır. Bugün bomboş otoyolda aşırı hız nedeniyle kazaya karışmış araçlara sıkça rastlanmaktadır. Modern dünyada denetimsizlik kavramı geçerli değildir.
Otoyollarda hız nedeniyle meydana gelen kaza sayıları dikkate alınmadan hız sınırlarını artırmak tartışmalıdır. Araçları ile ülkemize gelen yabancı turistler açısından da otoyol güvenliği önem taşımaktadır.
Bu nedenledir ki hız limitlerinin artırılması kararının uygulanmasından önce aşağıdaki konularda adım atılmalıdır:
- Otoyollarda hız, şerit disiplini ve takip mesafesi denetimi yapılmalıdır.
- Kamyon ve otobüslerde fabrika çıkışı takılı ve ayarlı olan ama denetlenmediği için iptal edilmiş olan hız sınırlandırıcı düzenekler (Speed limitor) aktif duruma getirilmeli, araç muayenesinde denetlenmelidir.
- Sürekli olarak üçüncü şeridi kullanan ve önündeki araçları selektörle taciz edenler denetlenmeli ve cezai yaptırım uygulanmalıdır.
- Araç muayeneleri AB’deki 2014/45/EC seviyesine getirilmelidir.
- Otomobillerde kış lastiği zorunlu olmalıdır.
- Araç muayenelerinde kamyon ve römorkların arka koruma (tampon) teknik seviyesi ECER.58.2 ve yeni üretilen araçlarda da ECER.58.3 olması sağlanmalı ve denetlenmelidir.
İşletici firmaların otoyolları cazip hale getirmek düşüncesiyle desteklediği bu karar yukarıda ifade edilen noksanlar giderilmeden, gerekli önlemler alınmadan uygulanmamalıdır. 2021-2030 Karayolu Trafik Güvenliği Strateji Belgesi ile de çelişkili bir durum söz konusudur.
Bu arada yakıt tüketimi ve emisyon salımını düşürmek amacıyla Avrupa Parlamentosu 18.05.2022 tarihli COM(2022) 240 final kararıyla şehiriçi ve otoyollar dahil şehirlerarası yollarda hızın düşürülmesini önerdi. İlk olarak Hollanda otoyollarda hızı 06.00-19.00 saatleri arasında 100 km/s ile sınırladı.
Trafik kazalarını yaşanmadan önlemek amacıyla mücadele eden sivil toplum kuruluşları olarak konunun ilgili teknik kurumlar ve sivil toplum kuruluşları tarafından yeniden değerlendirilmesi çağrısında bulunmaktadır.