Yeni Ticaret Bakanı Prof.Dr. Ömer Bolat’ın, göreve gelir gelmez, otomotiv sektörü temsilcileri ile görüşmesini değerli buluyoruz. Açıklanan yeni tedbirlerin sahada uygulanabilir olması ile tüketicinin yaşadığı problemleri çözüme kavuşturacağı için faydalı ve doğru bulmaktayız. Sahada uygulanacak politikaları merakla bekliyoruz, tüm süreci saha çalışmaları belirleyecektir.
Sıfır kilometre araç satışındaki 6 bin km/6 ay şartı, geçtiğimiz dönemde ticari işletmelere, ikinci el araç alım satımıyla uğraşanlara mahsus bir kural olarak getirilmişti. Bireysel kullanıcıları da kapsaması, bu araçları alan ve satanların 6 bin kilometre-6 ay kıstaslarına bağlı olarak denetlenmesiyle ancak sağlıklı olacaktır. Eğer denetim süreci istenildiği gibi yürütülemezse, TSE belgeli oto ekspertizlerden alınacak raporun satış esnasında beyan edilmesi yerine sözlü beyanla bu şartın delinmesi ihtimali çok yüksektir. Ancak bu raporların şart kılınmasıyla satış işleminin gerçekleştirilmesiyle bu önlem gerçekliğe kavuşur, aksi takdirde bireyler tarafından satılan sıfır otomobiller detaylı şekilde denetlenmezse, maalesef piyasaya etkisi çok düşük kalacaktır.
Bir diğer önemli konu, “ikinci ele düşen sıfır kilometre araç fiyatlarının, anahtar teslim sıfır kilometre fiyatını geçmemesine dair alınacak önlem”, bu önlem, ilan sitelerinde yapılacak filtre düzenlemeleriyle mümkün kılınabilir. Ancak 10 günde, 15 günde bir değişen sıfır km araç fiyatlarının sürekli takibini gerçekleştirebilirler mi, bu bir soru işareti; malum sıfır km araç fiyatlarının ay içinde 6-7 kez değiştiğine dahi tanık oluyoruz. Ayrıca fiyat filtesinde ilan platformu gerekli düzenlemeyi yapsa dahi satıcı kişi, telefon görüşmesi veya yüzyüze görüşme esnasında fiyatını yükselterek bu kararı delebilir. Serbest piyasada karşılıklı mutabakatla alım-satım yapılmasının önüne bu maddeyle geçilebileceği ve ciddi bir önlem olarak otomobil piyasasında düzenleme etkisi yaratacağını düşünmüyoruz.
Alınan kararlar, otomobilin yatırım aracı olarak kullanılmasını engeller mi? Tüketicinin, TL’nin hızlı değer kaybının etkisiyle, kur-enflasyon-faiz üçgeninde otomobile yatırım aracı olarak yönlenmesi, sıfır kilometre aracı alıp, bekletip, üzerine kar koyarak tekrar satışa çıkarması, özellikle kurun arttığı dönemlerde ateşlenerek artış gösteriyordu. Bu durum, otomobili alıp kullanmak isteyen nihai tüketicinin önünde çok ciddi bir engel oluyordu; otomobile erişen birçok kişinin fırsatçılık yaptığını son birkaç yıldır sürekli gözlemliyoruz. Geçtiğimiz yıllarda gelen yılda 3 araç satış şartı gibi hayata geçirilecek ciddi düzenlemeler gelmezse, örneğin bireysel satıcı olan bu kişiler denetlenmezse ve vergilendirilmezse, otomotivde kayıt dışı ekonomi büyümesini maalesef sürdürecektir. Bu durum haksız rekabete de delalet etmektedir.
Burada, getirilen düzenlemelerin başlangıçta etkisi olduğunu, ancak zaman geçtikçe etkisini kaybettiğini önemle belirtmek istiyoruz. Alıcı ve satıcıların zaman içerisinde yeni yöntemler geliştirerek yönetmelikleri deldiğini görüyoruz. Dolayısıyla serbest piyasa ekonomisinde en kalıcı çözüm, enflasyonun düşürülmesi, kurdaki artışın engellenmesi, eğer nihai tüketicinin otomobile erişmesini istiyorsak BDDK tarafından getirilen kısıtlamaların ortadan kaldırılması, düşük peşinatla araç sahibi olabilme, 48 aya kadar vade imkanının sağlanması, bankaların kredi vermeme tutumundan vazgeçmesi, ancak nihai tüketicinin otomobil almasının önünü açacaktır. Yatırım amaçlı araç satın alanlar nakit ödemelerle bu satışları döndürmekte; bundan ziyade uzun dönemli borçlanarak araç alacak nihai tüketici önemsenmelidir. Merkez Bankası’nın almış olduğu faiz kararı sonrasında bankaların taşıt kredisi tarafında yeniliklere gitmesi gerekiyor. Nihai tüketicinin beklediği ses bu noktadır.
Öte yandan uzun süredir beklenen faiz kararının sonuçlanması ile birlikte rasyonel ekonomiye dönüşün sinyalleri verilmiş merkez bankasının açıklaması piyasada olumlu etki yapmıştır. Yapılan açıklamada özellikle global vurguların olması ekonomide yeni dönemde dünya ile bağlantılı gözlemlemeler yapılarak faiz kararlarının verileceğini anlıyoruz. Bayram sonrası süratle yükselen sıfır otomobil fiyatlarında buna paralel yüzde 4-5 artış yaşanan ikinci elde bu karar sonrası; tüketicinin en büyük beklentisi BDDK’ nın alacağı kararlara bağlıdır. BDDK son dönemde kredilerde kısıtlamaya gitmişti. Vadelerin 48 aya çıkarılması, bankaların özellikle kredi kanallarını açması kredi vermede esnek tavır içerisine dönmesi, peşinatların düşük tutulması gibi tüketicinin alım gücüne ve kararına yönelik adımların atılmasını bekliyoruz.
Bunun yanında bankaların son 3 aydır sıkıştırdığı kredi taleplerinin önünü açması, hem ticari hem bireysel kredi tarafında piyasaların önünü açacaktır. Yeni dönemde beklemenin kimseye faydası olmadığı kesindir. Merkez bankası kararını vermiştir artışların devam edeceği ama bir anda yüksek artışlar olmayacağı netleşmiştir.
